Sevoflurano tópico: una experiencia galena

F. Dámaso Fernández-Ginés, Manuel Gerónimo-Pardo, Manuel Cortiñas-Sáenz

Resumen


El sevoflurano es un líquido volátil de la familia de los hidrocarburos  alogenados derivados del éter que está aprobado para realizar la inducción y el mantenimiento de la anestesia general inhalatoria en ambiente  exclusivamente hospitalario. En esta revisión se expone la experiencia  pionera de nuestra Unidad del Dolor en el tratamiento domiciliario de  heridas dolorosas complejas mediante irrigaciones de sevoflurano tópico  según un protocolo aprobado para su uso fuera de ficha técnica. Se  abordan aspectos de seguridad y eficacia, tanto analgésica como  antimicrobiana y procicatrizante, y se comentan algunas líneas de futuro  en cuanto a nuevas formulaciones para uso tópico. Tras más de 7 años de  vigencia del referido protocolo, contamos con una experiencia acumulada  de más de 70.000 aplicaciones de sevoflurano tópico. En líneas generales,  el efecto analgésico aparece rápidamente en cuestión de minutos, es de  gran intensidad, y de duración prolongada por espacio de varias horas;  gracias a ello los pacientes pueden reducir el consumo de analgésicos sistémicos y, en general, su calidad de vida mejora. Además,  existen indicios que sugieren que también ejerce acción antimicrobiana y  procicatrizante. En cuanto a seguridad, el prurito a nivel de la piel  periulcerosa es el efecto adverso más frecuentemente comunicado,  aunque suele ser transitorio y bien tolerado, y no hay signos sugerentes  de toxicidad sistémica. Globalmente, el balance beneficio-riesgo es muy  favorable para los pacientes hasta el momento. Para evitar la manipulación de la presentación líquida y volátil hemos desarrollado una nueva  formulación de sevoflurano en tipo gel, lo cual ha permitido tratar  satisfactoriamente patologías dolorosas que cursan con piel íntegra;  además, este tipo de nuevas formulaciones, incluyendo las microesferas de sevoflurano que también desarrollamos, podrían mejorar la eficacia y la  seguridad del fármaco tópico a la vez que se reduce la exposición  ocupacional del personal sanitario, por lo que el desarrollo de nuevas  formulaciones es un campo con un futuro muy prometedor.

 


Palabras clave


Fármacos anestésicos; Fármacos tópicos; Sevoflurano; Úlcera cutánea; Cicatrización úlcera; Manejo del dolor

Texto completo:

PDF (English) PDF

Referencias


Penna A, Gutiérrez R. Neuroscience and Anaesthesia. Revista Médica Clínica Las Condes. 2017;28:650-60.

Koblin DD. Mechanism of action. En: Miller RD, ed. Anesthesia. 5.ª ed. Filadelfia, USA: Churchill Livingstone; 2000. p. 48-73.

Agencia Española de Medicamentos y Productos Sanitarios. Ficha técnica de Sevorane® [Internet]. Madrid. Centro de información de medicamentos (CIMA) [accessed 02/15/2021]. Available at: http://www.aemps.gob.es/cima/pdfs/es/ft/61451/61451ft.pdf

Gerónimo M, Martínez A, Martínez M. Analgesic effect of topical sevoflurane on venous ulcer intractable pain. Phlebologie. 2011;40:95-7.

Coca-Alves P, Soldevilla-Agreda JJ. Efectividad del sevoflurano como analgésico tópico en heridas crónicas. Máster Universitario en Gestión Integral e Investigación de las Heridas Crónicas. Curso 2019/2020. Universidad de Cantabria.

García Meana JF. Utilización del sevoflurano de forma tópica en úlceras de la extremidad inferior: revisión sistematizada. Gerokomos. 2020;31(2):119-24.

Martínez Monsalve A, Gerónimo Pardo M. Sevoflurano como anestésico local en herida isquémica de paciente cardiópata con insuficiencia respiratoria secundaria a morfina. Heridas y Cicatrización. 2011;6:46-9.

Martínez-Monsalve A, Gerónimo-Pardo M. Efecto analgésico de sevoflurano aplicado tópicamente sobre úlceras varicosas dolorosas en pacientes ambulatorios. Heridas y Cicatrización. 2013;1:16-9.

Rueda-Martínez JL, Gerónimo-Pardo M, Martínez-Monsalve A, Martínez-Serrano M. Topical sevoflurane and healing of a postoperative surgical site superinfected by multi-drug-resistant Pseudomonas aeruginosa and sensitive Staphylococcus aureus in an immunocompromised patient. Surg Infect. 2014;15(6):843-6.

Fernández-Ginés FD, Cortiñas-Sáenz M, Fernández Sánchez C, Morales-Molina JA. Sevoflurano tópico: una nueva opción terapéutica paliativa en las úlceras cutáneas. Med Paliat. 2015;180:5.

Imbernón A, Blázquez C, Puebla A, Churruca M, Lobato A, Martínez M, et al. Chronic venous ulcer treatment with topical sevoflurane. Int Wound J. 2016;13:1060-2.

Ferrara P, Domingo Chiva E, Selva Sevilla C, Campos García J, Gerónimo Pardo M. Irrigation with liquid sevoflurane and healing of a postoperative, recurrent epidural infection: A potential cost saving alternative. World Neurosurg. 2016;90:702.e1-5.

Villarroel A. Efecto del sevoflurano tópico para analgesia en lesiones ulcerativas dolorosas de pacientes diabéticos. Huapa- Cumaná, Estado Sucre. Julio 2015- julio

Proyecto de trabajo especial de investigación como requisito parcial para optar al título de especialista en Anestesiología. 2016.

Fernández-Ginés FD, Cortiñas-Sáenz M, Mateo-Carrasco H, de Aranda AN, Navarro-Muñoz E, Rodríguez-Carmona R, et al. Efficacy and safety of topical sevoflurane in the treatment of chronic skin ulcers. Am J Health-Syst Pharm. 2017;74(9):176-82.

Fernández-Ginés FD, Cortiñas-Sáenz M, Navajas-Gómez de Aranda A, Yoldi Bocanegra R, Sierra-García F. Reply: to Chronic venous ulcer treatment with topical sevoflurane. Int Wound J. 2017;14(3):591.

Imbernón-Moya A, Ortiz-de Frutos FJ, Sanjuán-Álvarez M, Portero-Sánchez I, Merinero-Palomares R, Alcázar V. Healing of chronic venous ulcer with topical sevoflurane. Int Wound J. 2017;14:1323-6.

Imbernón-Moya A, Ortiz-de Frutos FJ, Sanjuán-Álvarez M, Portero-Sánchez I, Merinero-Palomares R, Alcázar V. Treatment of chronic venous ulcers with topical sevoflurane: a retrospective clinical study. Br J Anaesth. 2017;119:846-7.

Imbernón-Moya A, Ortiz-de Frutos F, Sanjuán-Álvarez M, Portero-Sánchez I, Merinero-Palomares R, Alcázar V. Pain, quality of life, and functional capacity with topical sevoflurane application for chronic venous ulcers: a retrospective clinical study. EJVES Short Report. 2017;36:9-12.

Imbernón-Moya A, Ortiz-de Frutos FJ, Sanjuán-Álvarez M, Portero-Sánchez I, Merinero-Palomares R, Alcázar V. Pain and analgesic drugs in chronic venous ulcers with topical sevoflurane use. J Vasc Surg. 2018;68(3):830-5.

Amores Valenciano P, Navarro Carrillo A, Romero Cebrián MA, Gerónimo Pardo M. Topical sevoflurane as rescue therapy for refractory pain in chronic venous ulcers. Emergencias. 2018;30:138.

Sumariva Bernal M, Florencio Sayago M. Uso tópico de sevoflurano como tratamiento de úlceras vasculares: estudio piloto. Semergen. 2018;44(Espec Congr 17):3639.

Abad Gurumeta A, Conde Montero E, Ripollés Melchor J, Martínez Hurtado E, Abad Motos A, Aracil N. Control local infection and vascular ulcers pain with topical sevoflurane. Series cases report. Eur J Anaesthesiol 2018;35(e-Suppl 56).

Fernández-Ginés FD, Cortiñas-Sáenz M, Navajas-Gómez de Aranda A, Navas-Martínez MC, Morales-Molina JA, Sierra-García F, et al. Palliative care with topical sevoflurane in cancer-related skin ulcers: A case report. Eur J Hosp Pharm. 2018;26:229-32.

Martínez-Monsalve A, Selva-Sevilla C, Gerónimo-Pardo M. Analgesic effectiveness of topical sevoflurane to perform sharp debridement of painful wounds. J Vasc Surg. 2019;69(5):1532-7.

Padilla del Rey ML, Gerónimo-Pardo M, García Fernández MR, Cartagena Sevilla J. Painful diabetic foot ulcer amputation avoided thanks to topical sevoflurane. Rev Soc Esp Dolor. 2019;26(4):253.

Quintana-Castanedo L, Recarte-Marín L, Pérez-Jerónimo L, Conde-Montero E, de la Cueva-Dobao P. Ulcerative necrobiosis lipoidica diabeticorum successfully treated with topical sevoflurane and punch grafting. Int Wound J. 2019;16(5):1234-6.

Fernández-Ginés FD, Cortiñas-Sáenz M, Agudo-Ponce D, Morales-Molina JA, Fernández Sánchez C, Sierra-García F. Pain management & opioid dose reduction with topical sevoflurane instillations in intractable pain ulcers: A case report. Braz J Pharm Sci. 2020;56:e18309.

Gerónimo-Pardo M, Jiménez Roldán C. Sevoflurano como analgésico/anestésico tópico en heridas crónicas dolorosas: un nuevo ejemplo de reposicionamiento farmacológico. Actualidad en Farmacología y Terapéutica. 2019;17(3):131-3.

Gencay I. Topical sevoflurane: An alternative treatment for pressure ulcers. J Coll Physicians Surg Pak. 2019;29(12):S92-4.

Fernández-Ginés FD, Cortiñas-Sáenz M, Agudo-Ponce D, Morales Molina JA, Fernández Sánchez C, Navajas-Gómez de Aranda A, et al. Pain reduction of topical sevoflurane vs intravenous opioids in pressure ulcers. Int Wound J. 2020;17(1)83-90.

Castillo Carrión P, Liria Sánchez PJ, Gerónimo-Pardo M. Sevoflurano tópico como tratamiento alternativo fuera de indicación para una úlcera por presión en paciente frágil. Gerokomos. 2020;31(4):268-70.

Pinar Sánchez J, Gerónimo-Pardo M. Sevoflurano tópico como terapia de rescate para paciente frágil afecta de úlceras crónicas en piernas con dolor refractario y sobreinfectadas por Staphylococcus aureus resistente a meticilina y Pseudomonas aeruginosa sensible. Caso clínico. Med Paliat. 2020;27(2):263-7.

Fernández-Ginés FD, Cortiñas-Sáenz M, Selva-Sevilla C, Gerónimo-Pardo M. Sevoflurane topical analgesia for intractable pain with suicidal ideation. BMJ Support Palliat Care. 2020:bmjspcare- 2019-002023. DOI: 10.1136/bmjspcare-2019-002023

Fernández-Ginés FD, García-Muñoz S, Mateo-Carrasco H, Rincón-Cervera MA, Cortiñas-Sáenz M, Morales-Molina JA, et al. Innovate combination of sevoflurane dilution in dimethylsulfoxide: A stability study by gas chromatography and nuclear magnetic resonance. World J Pharmacol. 2016;5(3):59-67.

Council of Europe (COE). European Pharmacopoeia Commission. 6.ª ed. Strasbourg: Council of Europe; 2007.

United States Pharmacopoeial Convention. USP 36-NF 31. United States Pharmacopeia: National Formulary. 31.ª ed. Rockville: Md; 2013.

Singh J. International conference on harmonization of technical requirements for registration of pharmaceuticals for human use. J Pharmacol Pharmacother. 2015;6:185-7.

Martínez M, Gerónimo M, Crespo MD. Actividad bactericida del sevoflurano frente a Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa y Escherichia coli. Enferm Infecc Microbiol Clin. 2009;27:120-1.

Kristiansen JE, Amaral L. The potential management of resistant infections with nonantibiotics. J Antimicrob Chemother. 1997;40(3):319-27.

Batai I, Kerenyi M, Tekeres M. The impact of drugs used in anaesthesia on bacteria. Eur J Anaesthesiol. 1999;16(7):425-40.

Fernández-Ginés FD, Selva-Sevilla C, Cortiñas-Sáenz M, Gerónimo-Pardo M. Occupational exposure to sevoflurane following topical application to painful wounds. Med Lav. 2019;110(5):363-71.

The National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH). Waste Halogenated Anesthetic Agents: Isoflurane, Desflurane and Sevoflurane. Notice; 71 FR 8859; Request for information; 2/21/06 [Internet] [accessed 02/15/2021]. Available at: https://www.cdc.gov/niosh/docket/archive/pdfs/niosh-64/0064- 022106-FRNotice. pdf

Occupational health and safety risks in the healthcare sector. Guide to prevention and good practice [Internet] [accessed 02/15/2021]. Available at: https://publications. europa.eu/en/publication-detail/-/publication/b29abb0a-f41e-4cb4-b787-4538ac5f0238.

Guardino Solá X, Rosell Farrás MG. NTP 606: Exposición laboral a gases anestésicos [Internet]. Centro Nacional de Condiciones de Trabajo. Barcelona: Instituto Nacional de Seguridad e Higiene en el Trabajo. Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales; 2001 [accessed 02/15/2021]. Available at: https://www.insst.es/InshtWeb/Contenidos/Documentacion/FichasTe cnicas/NTP/Ficheros/601a700/ntp_606.pdf

Thoustrup Sabre A, Sørig Hougaard K. El Grupo de Expertos Nórdicos para la Documentación de Criterios de Riesgos para la Salud de los Productos Químicos. 141. Isoflurano, sevoflurano y desflurano. NR 2009; 43 (9). [Internet] Instituto Nacional de Seguridad e Higiene en el Trabajo; 2001 [accessed 03/10/2021]. Available at: https://gupea.ub.gu.se/bitstream/2077/21413/1/gupea_2077_2141 3_1.pdf.

Arbejdstilsynet og Videncenter para Arbejdsmiljø. Bilag Bekendtgørelse - Arbejdstilsynets bekendtgørelse nr. 655 - 31 de mayo de 2018 Arbejdstilsynet. Grænseværdier para stoffer og materialer. Bilag 2: Grænseværdier para luftforureninger mv. [Internet] [accessed 03/11/2021]. Available at: https://amid.dk/regler/bekendtgoerelser/graensevaerdier-stoffer- materialer-655/bilag-2/

Norma administrativa para forurensning i arbeidsatmosfære 2009. Veiledning til arbeidsmiljøloven. Oslo: Arbeidstilsynet, 2009. [Internet] [accessed 02/16/2021]. Available at: http://www.vestteknikk.no/vestteknikk/public/getAttachment? ATTACHMENT_ID=1348&TYPE=ARTICLE&ID=1340.

HTP-värden 2018. Koncentrationer som befunnits skadliga. Helsingfors: Social- och hälsovårdsministeriets publikationer 10/2018. [Internet] [accessed 02/16/2021]. Available at: https://julkaisut.valtioneuvosto.fi/bitstream/handle/10024/160972/STM_10_2018_HTPvarden_2018_WEB.pdf?equence=1&isAllowed=y.

Hygieniska gränsvärden. Arbetsmiljöverkets författningssamling. Arbetsmiljöverkets föreskrifter och allmänna råd om hygieniska gränsvärden, AFS 2018: 1. Estocolmo: Arbetsmiljöverket; 2018 [Internet] [accessed 02/16/2021]. Available at: https://www.av.se/globalassets/filer/publikationer/foreskrifter/hygie niska-gransvardenafs-2018-1.pdf.

Fernández-Ginés FD, Cortiñas-Sáenz M, Navajas-Gómez de Aranda A, Navas-Martínez MC, Sierra-García F. Topical sevoflurane: analgesic management in a marathon runner with plantar fascitis. Sport Sci Health. 2018;14(6):459-62.

Fernández Ginés FD. Composition of analgesic bioadhesive healing microspheres. United States Patent and Trademark Office. N.º 14/817231.




DOI: http://dx.doi.org/10.7399%2Ffh.11735

Enlaces refback

  • No hay ningún enlace refback.


Incluida en:

Bibliovigilance Dialnet DOAJ Dulcinea EBSCO Embase ESCI Ibecs Latindex MEDES mEDRA MIAR PUBMED REDALYC Redib SciELO SCOPUS Sherpa/Romero

Farmacia Hospitalaria

Sociedad Española de Farmacia Hospitalaria. C/ Serrano n. 40 2º Dcha. - 28001 Madrid

eISSN: 2171-8695 

ISSN-L: 1130-6343

Dep. Legal: M-39835-2012

Correo electrónico de contacto: [email protected]

Los artículos publicados en esta revista se distribuyen con la licencia: Creative Commons Attribution 4.0.

La revista Farmacia Hospitalaria no cobra tasas por el envío de trabajos, ni tampoco cuotas por la publicación de sus artículos.